İbn-i Sina Kimdir?

Batılıların, hekimlik yönünü kast ederek ‘Büyük Üstat’ olarak tanımladığı İbn-i Sina 980 yılında Efşane köyünde doğmuştur. Uzun adıyla Ebu Ali El-Hüseyin Bin Abdullah Bin Sina, herkesin bildiği isimi ile İbn-i Sina sadece tıp alanında değil; felsefe, matematik, kimya fizik, jeoloji, müzik, astronomi gibi alanlarda da kendini kanıtlamış ve gelecek nesillere ilham verecek eserler ortaya çıkarmıştır. 10 yaşında Kur’an ezberleyerek hatim olan İbn-i Sina, Samani İmparatorluğunda bilim insanı olan babasından ilk eğitimini almıştır. Kuşyar adında bir doktorun gözetiminde tıp eğitimini alan İbn-i Sina, 16 yaşında başladığı bu eğitimi iki sene kadar kısa bir sürede bitirdi. Kalp ve damar sistemlerinin temelini küçük ve büyük kan dolaşımını birbirinden ayırarak oluşturmuştur. Büyük Üstat, Avicenna olarak adlandırılan İbn-i Sina’nın yazdığı “Tıbbın Kanunu ve İyileşme” adlı eseri 17. Asrın ortalarına kadar Avrupa üniversitelerinde tıp bilimin temel eseri olarak eğitim sürecinde okutulmuştur.

Sultanların İyileştiricisi Büyük Üstat

Buhara sultanı hastalanmasının ardından İbn-i Sina’ya tedavi olarak iyileşmiştir. Bunun karşılığı olarak sarayın kütüphanesini kullanabilme imkanına erişti. Sadece 19 yaşında doktor unvanı kazanan İbn-i Sina, ücret almadan hastaları tedavi etmeye başladı. Aradan iki sene geçip 21 yaşına geldiğinde babasını kaybetti. Aynı yaşta Medrese branşlarının hepsinde uzmanlaştı. Sameni Hanedanlığı İbn-i Sina 23 yaşına geldiğinde sona erdi. Bu olaydan sonra zorlu bir süreç İbn-i Sina’nın karşısına çıktı. Gazneli Mahmut’un, kendi himayesi altına girme isteğini kabul etmedi. Bu olaydan sonra batıya doğru göç ederek Ürgenç kentine gitti. Ürgenç’e gittikten sonra Merv, Nişabur, Horasan’a kadar olan bölgeleri tek tek dolaşarak keşfetti. Bu incelemeler sırasında hastalanan İbn-i Sina Hazar Denizi kıyısında yer alan Gorgan bölgesine, arkadaşının yanına yerleşti. Bu süreçte ‘Tıbbın Kanunu’ kitabını yazdı. Hamedan Emiri; İbn-i Sina’nın İsfahan valisiyle yaşamasından rahatsız olduğu için batılıların tabiri ile Büyük Üstada hapis cezası verdi. Savaş bitene kadar hapis edilen İbn-i Sina bu süreçte fazlasıyla sefalet ve zorluk yaşadı. Hapis sonrası Hamedan Emirinin yanında zorla çalıştırılmaktan mutsuz olan İbn-i Sina bir plan yaptı. Kardeşi, iki öğrencisi ve iki köle ile birlikte kılık değiştirerek şehirden kaçtılar. Yakalanmak korkusu ile geçen gergin bir kaçıştan sonra İsfahan şehrine ulaştı.

Yeni hayatında Ebu Cafer’in yanında 10 yıl bilim insanı olarak çalıştı. Bu süreçte doktor, bilim insanı olarak çalışmanın yanı sıra savaşlara katılmaya başladı. Şiddetli karın ağrısına yakalandığı Hamedan seferinde ayakta zor durmaya başladı. Hamedan’a ulaştıklarında ağrılardan ve acılardan yatağından çıkamadı. Bu sırada tüm mal varlığını büyük bir erdem göstererek fakirlere bağışladı. Kölelerine özgürlük verdi. 1037 yılında bir Ramazan sabahında hayata gözlerini yumdu. 980-1037 yılları arasında insanlığı önemli katkılarda bulundu.

İbn-i Sina Hakkında Az Bilinen Bilgiler

• Dante Alighieri’nin 14. yüzyılda yazdığı ve bir klasik haline gelen ünlü oyunu İlahi Komedya’da İbni Sina’nın adına yer verdi.
• İbni Sina’nın portresi Fransa’da bulunan Paris Tıp Fakültesi binasında asılıdır.
• Birçok ülke dünyaya katkılarından dolayı saygılarını belirtmek için para, zarf, pul ve madalyon bastırdı.
• Ay üzerinde İbni Sina adında bir krater vardır.

İbni Sina’nın Başlıca Eserleri

• ElHutub
• Kibü’şŞifa
• El işaret VetTenbihat
• Hikmeti Meşrikiyye
• Hikmei Meşrikiyye
• Kitabün Necat
• Lasanül Arab
• EdDustur-ut Tıbbi

Tıp Alanında İbn-i Sina

Batı ülkeleri İbn-i Sina’nın yaptığı çalışmalara çok önem gösterdiler. Batı ülkelerinden 16. Yüzyıl, Doğu ülkelerinde ise 19. Yüzyıla kadar yazmış olduğu ve 5 ciltten oluşan ansiklopedik eser ‘el-Kânûn fî't-Tıb" (Tıp Kanunu) okutuldu. el-Kânûn fî't-Tıb 5 ciltten oluşan eser aşağıda ki konulara göre maddelere ayrılır.

• 1. Cilt: Anatomik ve koruyucu hekimlik
• 2. Cilt: Basit İlaçlar
• 3. Cilt: Patoloji
• 4. Cilt: İlaçlar ve cerrahi yöntemler ile tedavi
• 5. Cilt: Çeşitli ilaç terkipleri ile ilgili ayrıntılı bilgiler

Fizik Alanında İbn-i Sina

Tıp alanında yaptığı çalışmalarla dünyaya yön veren İbn-i Sina diğer ilgilendiği alanlar ile de önemli çalışmalar yapmıştır. Kasr-i Mey (Hareket etme isteği) kavramını fizik dünyasına kazandırmıştır. İbn-i Sina’nın düşüncesine göre eğer bir cisim engelleyici bir unsur ile karşılaşmadığı sürece daima hareket edebilir. Kasr-i Mey kavramını batı dünyası “İmpetus” ismiyle bilmektedir. Çalışmalarını sadece hareket ve dinamik konulara yoğunlaşarak yapmamış ışığın hava içindeki hareketi ile de ilgilenmiştir. İbn-i Sina’ya göre görme dışarıdan göze gelen ışıkların hareketine göre mümkündür.

Kimya Alanında İbn-i Sina’nın Yeri

İbn-i Sina’yı araştırmaya başladığınızda nasıl bir bilim insanı olduğuna dünyaya nasıl yön verdiğine şahit olacaksınız. Fizik ve tıp alanlarının dışında kimya ile ilgili birçok çalışmaya imza atmıştır. Simya (Transmutasyon) teorisini araştırıp üzerine kafa yorduktan sonra ortaya çıkardığı veriler ile teoriyi reddetmiştir. Su ile ilgili sayısız deneyler yaparak suyun içinde bağlı olan beyaz renk bir sıvının kaynağına ulaşarak bunu zaten olağan bir durum olduğunu belirterek, simyaya karşı olumsuz yaklaşmıştır.

İbn-i Sina ve Felsefe

İki temel kısım ile felsefeyi ele almıştır. Bu iki temel ameli hikmet ve nazari hikmet olarak ayrılır. Nazari hikmet; metafizik, tabiat felsefesi ve matematik olmak üzere üç kısma ayırılır. Ameli Hikmet; ahlak, ekonomi ve siyaset olmak üzere üçe ayrılır.

İbn-i Sina felsefesinin ana başlıkları şu şekilde sıralanabilir;

• Metodu
• Metafiziği
• Tabiat Felsefesi
• Ruh ve Bilgi Anlayışı
• Ahlak Anlayışı
• Tıp Yönü
• Etkileri

Tıp Bilimi ve İbn-i Sina

Hekimlerin Piri ve Hükümdarı olarak adlandırılan İbn-i Sina, bin yıl önce yazdığı El Kanun El-Sağir fi’t Tıbb (Küçük Tıp Kanunu) kitabında sağlık alanında belirttiği öğütler günümüz dünyasında geçerliliğini sürdürmektedir. Geleneksel tıp ve tamamlayıcı tıp olarak ele alınan kupa tedavisi, hacamat tedavisi, akupunktur İbn-i Sina eserlerinden ele alınarak günümüzde de uygulanmaktadır.